01.01.2002 tarihinde yürürlüğe giren güncel Türk Medeni Kanunu aksine yapılan bir sözleşme yoksa edinilmiş mallara katılma rejiminin asıl olduğunu kabul etmektedir. (TMK m.202) Edinilmiş mallara katılma rejimi, edinilmiş mallar ile kişisel malları kapsar. (TMK m.218) Edinilmiş mallar nedir? Edinilmiş mal, her eşin bu mal rejiminin devamı süresince karşılığını vererek elde ettiği mal varlığı değerleridir. (TMK m. 219) Edinilmiş mallar bu maddenin devamında sınırlı (sui generis) olmamakla birlikte sayılmaktadır.

1. Eşlerden birinin çalışmasının karşılığı olarak aldığı edimler,
2. Eşlerden birinin kişisel mallarından elde edilen gelirler,
3. SGK ya da yardım kuruluşlarından alınan yardımlar,
4. İş gücü kaybı nedeniyle alınan tazminatlar,
5. Edinilmiş malların değerleri mal paylaşım davasında paylaşılacak mallar arasına katılır.

  Kişisel mallar ise eşlerden birine ait olan mallardır ve kanunda sınırlı (sui generis) olarak sayılmıştır.

1. Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya,
2. Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri,
3. Manevi tazminat alacakları,
4. Kişisel mallar yerine geçen değerler.

 Eşlerden biri bir mal üzerinde kişisel olduğu iddiasında bulunuyorsa o malın kişisel olduğunu ispat etmekle yükümlüdür. İspatlayamadığı takdirde edinilmiş mallar arasında kabul edilerek mal paylaşımı davasına konu olacaktır. 

Her ne kadar kişisel mallar sınırlı olarak, edinilmiş mallar örnek niteliğinde kanunda sayılmış olsa da eşler evlilik esnasında evlendirme memurluğuna verecekleri dilekçe ya da evlilik süresinde noterde yapacakları sözleşme ile edinilmiş mal sayılan malları kişisel mal olarak belirleyebilir ya edinilmiş mallara katılım oranını değiştirebilirler.

Bir önceki başlıkta malların mülkiyetlerinin belirlenmesi için yapılan düzenlemelerden bahsettik. Sınırlı olmaksızın kanunda sayılan edinilmiş mallar, paylaşılacak mallar arasında bulunmaktadır. Eşlerden her birinin kişisel malı sayılan mallar ise bu paylaşıma katılmazlar. Fakat kişisel mallardan elde edilen gelirler var ise bunlar yine paylaşılacak mallar arasına dahil olacaktır. Örneğin eşlerden birinin babasının ölümü ile miras kalan bir evi TMK 220. Maddesi 2. bendi gereği kişisel malı olup mal paylaşımına katılmazken, bu evden elde ettiği kira geliri TMK 219. Maddesi 4. Bendi gereği mal paylaşımına dahil olacaktır. 

 Kişisel mallar ile edinilmiş malların birbirine karışması halinde ise kişisel mallar edinilmiş mallar içerisinden çıkarılarak kalan kısım paylaşıma katılır. Örneğin eşlerden birinin bir dava sonucu kazanmış olduğu manevi tazminat da katılarak bir ev alınmış olsun. 150.000 TL’ye satın alınan evin 20.000 TL’si bahsedilen manevi tazminat ile sağlanmışsa 20.000 TL’lik kısım manevi tazminat sahibi eşin sayılarak 130.000 TL’lik kısmın paylaşımı yapılacaktır.

 Yine kişisel mallardan yapılan katkıyla yeni bir mal edinilmiş ve bu malın değeri mal paylaşımı davası konusu olduğu ana dek artmışsa, mal paylaşımı yapılırken kişisel mallardan yapılan katkı, malın değerinin artışına göre oranlanarak edinilmiş mallar içerisinden çıkarılır. Yukarıdaki örnekten devam edecek olursak 150.000 TL’ye alınan evin fiyatı mal paylaşımı davası konusu olduğunda 180.000 TL olmuşsa %20 fiyat artışına uğramıştır. Dolayısıyla kişisel mallardan 20.000 TL’lik katkı da %20 artış yapılarak 24.000 TL olarak edinilmiş malın değerinden çıkarılarak kalan 156.000 TL eşler arasında paylaştırılacaktır.

 Her ne kadar evlilik birliği öncesinde alınmış olsa da o malın borcu evlilik sürecinde ödeniyorsa malın evlilik birliği sürecinde ödenen kısmı da paylaşıma dahil olacaktır. Örneğin eşlerden biri kredi çekerek 100.000 TL değerinde bir araba almış ve 35.000 TL’sini evlilik öncesinde ödemiş, kalan kısmı da evlilik birliği sonrasında ödemişse, sonra ödenen 65.000 TL’lik kısım eşler arasında paylaştırılacaktır. Eğer malda değer artışı olmuşsa bir önceki paragrafta anlatılan usul burada da uygulanacaktır.

Malların paylaşımı kural olarak %50 şeklinde yapılır. Fakat evlilik birliğinin sona ermesinde eşlerden birinin kusurlu olduğu boşanma kararı ile tespit edilmişse mal paylaşımı davası esnasında da bu husus mahkeme tarafından değerlendirilerek paylaşım oranı değiştirilebilir. Evlilik birliğinin temelinden sarsılması eşlerden birinin diğerini bilerek ve isteyerek aldatması ile gerçekleşmişse bu durumda mahkeme takdir yetkisini kullanarak paylaşım için farklı oran belirleyebilir.

Görevli mahkeme Aile Mahkemesidir. Yetkili mahkeme ölüm halinde ölen eşin son ikametgah adresindeki mahkeme, boşanma halinde boşanma davasının görüldüğü mahkeme, bu iki istisna dışında bütün durumlarda davalı eşin ikametgahındaki mahkeme yetkilidir.

Mal paylaşımı davası eşlerden birinin ölümü halinde ölüm tarihinde, boşanma halinde ise boşanma kararı kesinleştikten sonra ya da gecikmesinde sakınca bulunan hallerde-mal kaçırma ihtimali gibi- boşanma davası ile beraber açılır. Mahkeme ön incelemeyi yaparak gerekli gördüğü takdirde mallar üzerinde ihtiyati tedbir kararı vererek boşanma davasının sonucunu bekleyebilir.

Mal paylaşımı davasının açılabileceği son tarihle ilgili kanunda herhangi bir hüküm bulunmamakla birlikte Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Türk Borçlar Kanunu’nda geçen genel zamanaşımı süresi olan 10 yılı mal paylaşım davaları için de kabul etmiştir.

Stj. Av. Mücahit TÜZ

Av. M. Talha ARSLAN