Dünya üzerindeki ilk kripto para 2008 yılında Sataoshi Nakamoto olarak bilinen bir kişi ya da bir grubun, bu isim altında kamufle olarak, ilk blockchain ortaya çıkan ve merkezi olmayan bir ödeme aracı ve para birimi olarak tanıtılan Bitcoin isimli kriptografik kanıta dayalı bir ödeme sistemini oluşturması ile ortaya çıkmıştır. Aracısız olması, merkezileştirilmemiş olması, hızlı, düşük maliyetli ve güvenli para transfer sistemini oluşturması bakımından pek çok avantaj barındıran kripto paralar, yine de ekonomik ve hukuki anlamda yeni önlemler almaya ve yeni sistemler kurulmasına ve her durumda regüle edilmeye ihtiyaç duyulan bir alan yaratmaktadır.

Kripto para borsaları, bu ağa dahil olan kullanıcı adresleri arasında kripto para transfer işlemlerini gerçekleştirebilmektedir. Kripto para borsalarında işlem yapmak için kullanıcı adresleri oluşturulur, bu hesaplar bir banka hesabı açmak gibidir. Kullanıcı adreslerinin muhakkak önerdiği bir cüzdan yazılımı vardır. Cüzdan yazılımlarının indirilmesi ve kayıt işleminin tamamlanması ile kullanıcılar sistemin bir parçası haline gelebilmektedir. Kripto para borsalarında, yatırımcılar hangi kullanıcının ne kadar alım satım yapabildiğini anlık olarak takip edebilme fırsatına sahiptir. BlockChain’in mümkün kıldığı bu sistemde, işlemlerin takibi yapılabilirken, kullanıcıların kimlikleri gizli kalmaktadır. Ancak bu durum kripto para piyasalarının manipülasyon ve spekülasyonlara açık hale gelmesini de kolaylaştırmaktadır. BlockChain teknolojisi henüz değer açıklamamış altcoin borsalarında yatırımcılara işlem yapma imkânı da vermektedir. Bu bakımdan yatırımcılar, henüz herhangi bir değer atfedilmemiş alt coinler bazında, ilgili borsanın açılacağı vade tarihine kadar yatırım yapabilme imkanına sahiptir. (ICO- Initial Coin Offerings denilen bu sistem bir tür, kripto para fonlama sistemidir) Yine bu borsaların manipülasyona açık olmaları nedeniyle, yatırımcıların ne kadar kazanıp ne kadar kaybedeceği kesin değildir.

Kripto para borsaları bir banka veya diğer aracı kurumlar aracılığıyla alım-satım işlemlerinde kullanıcılarına hizmet sağlama yöntemini tercih etmektedir. Bu bakımdan oluşturulan cüzdanlar vasıtasıyla bir paranın mükerrer kullanımın önüne geçilmesi ancak merkezi bir sistemin kontrol mekanizması geliştirmesi ile mümkün hale gelebilir. Yani bir kripto paranın değerli olabilmesi için Blockchain teknolojisi ile mükerrerliği önleme imkanına sahip olması gerekir. Yani kullanıcılar transfer işlemlerini yaparken inkâr edilemez ve tekrarlanamaz tek bir transfer yapabilmelidir.

Bunu merkez bankası nezdinde kayıtlı olan geleneksel anlamdaki bir paranın, transfer işleminde olduğu gibi transfer emri verilen tek bir hesaba iletilmesi, başka bir hesaba iletilmemesi ve mükerrer bir işlemin önüne geçilmesi gibi değerlendirmek gerekir. Yani kopyalama engellendiği ölçüde, kripto paralar değerli ve güvenilirdir. Kripto para borsalarında ise merkezi bir kayıt otoritesi bulunmadığından, transfer işlemlerine ilişkin kayıtlar borsa yatırımcısı nezdinde tutulmakta, ya da iş birliği içinde bulunan banka ya da ödeme kuruluşu nezdindeki API (application processing interface) kanalıyla doğrulanarak bir nevi kaydileşmektedir.

Türkiye’de 2013 yılında kabul edilen 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun’un 3. maddesine göre elektronik para: “ihraç eden kuruluş tarafından kabul edilen fon karşılığı ihraç edilen, elektronik olarak saklanan, bu Kanun’da tanımlanan ödeme işlemlerini gerçekleştirmek için kullanılan ve elektronik para ihraç eden kuruluş dışındaki gerçek ve tüzel kişiler tarafından da ödeme aracı olarak kabul edilen parasal değer” şeklinde tanımlanmaktadır.

Ancak 16.04.2021 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik, (“Yönetmelik”) kripto varlıkların Türkiye’de çok daha sıkı şekilde regüle edileceğinin sinyallerini vermekte ve bu geçiş döneminde bazı yasaklar ihtiva etmektedir.  Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (“TCMB”), Yönetmelik ile 30.04.2021 tarihinden kripto varlıkların ödeme aracı olarak kullanılması tamamen yasaklamıştır. Bu bakımdan, yabancı kripto borsası, Türkiye’de bulunan oyuncularına aracı-ödeme kuruluşları vasıtasıyla Türk Lirası çekişlerine sınırlama getireceğini duyurmuştur. Böylelikle Yönetmelikle kripto para yatırımlarının ve borsalarının yasaklanmadığı, ancak aracı kuruluş ve ödeme kuruluşları vasıtasıyla yapılan transfer(yatırma-çekme) işlemlerine aracılık edemeyecekleri duyurulmuştur.

Yönetmelikte, kripto varlıklar dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıklar olarak tanımlanmıştır. Ancak kripto paraların yalnızca gayri maddi varlıklar olarak anlaşılması ve hukuki mahiyetine karar verilebilecek bir değere yaklaştırılamamış olması bir uygulama eksikliğidir. Bu bakımdan mahiyetin gelecekte kripto paranın haczi kabil olup olmadığını belirlemesi, vergiyi doğuran olay bakımından, mahiyeti bir eşya, menkul değer, para, elektronik para vb. bir değere yaklaştırılamaması neticesiyle hangi verginin kullanıcı ve yatırımcılar açısından mümkün kılınabilir olacağı noktasında yine gri alanlar yaratır.

Kripto paraya ilişkin Yönetmelik’in genel bir yasak getirmediğini ve yasağın yalnızca aracılık ve ödeme sistemleri üzerinde etki doğurabilecektir. Yönetmelik 1. Maddesiyle amacı net bir şekilde ifade ederek, “ödemelerde kripto varlıkların kullanılmamasına, ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların doğrudan veya dolaylı olarak kullanılmamasına ve ödeme ve elektronik para kuruluşlarının kripto varlıklara ilişkin alım satım, saklama, transfer veya ihraç hizmeti sunan platformlara veya bu platformlardan yapılacak fon aktarımlarına aracılık etmemesine ilişkin usul ve esasların belirlenmesidir” şeklinde belirtmiştir. Bu bakımdan açıklanan amaç, her ne kadar kripto para borsalarında işlem yapan ve ödeme kuruluşları aracılığıyla cüzdanlar arasında sayısız transfer emri veren ve alım satım yapan kullanıcılar bakımından genel bir işlem yasağı olarak algılansa da sektörün önde gelen oyuncuları BtcTurk, Icarypex, Paribu yetkililerince yasakların ödeme kuruluşlarının aracılık faaliyetlerine ilişkin olduğunu, buradan hareketle kripto paranın yasaklanmadığını belirtmektedirler.

Kripto para borsaları; bu hizmetlerini bir ticaret şirketi adı ve unvanı altında verebilirler. Kripto para borsaları ülkemizde henüz özel kanunlarla düzenlendiğinde, SPK tarafından verilen ayrıca özel bir izin alma gerekliliği getirilmiştir. Yazımızda bahsettiğimiz gibi, ülkemiz hukuk sisteminde kripto paraların ve kripto para borsalarının hukuki statüsü tam olarak 27 Haziran tarihi ile belirlendiği için, kripto para borsaları SPK mevzuatına tabi aracı kurum, ihraççı ya da BDDK mevzuatına tabi banka veya finans kurumu ile döviz bürosu olarak adlandırılamaz. Merkez bankası mevzuatına göre; para tahvili yapan kurumlar olarak nitelendirilmeleri de mümkün değildir.

Kripto para borsası açmak isteyen yatırımcıların, unutmaması gereken en önemli nokta, proje aşamasında sermaye yatırımı almak ve sonrasında şirket hisselerinin halka arz edilmesi planı kapsamında hareket edilmesi isteniyorsa SPK nezdinde izinlerin ve prosedürlerin tamamlanması gerekliliğidir. Ancak bu husus Initial Coin Offerings denilen mekanizmayla karıştırılmamalıdır. Projelere fon toplamak amacıyla, yeni üretilen bir jeton ya da kripto varlığın, Bitcoin, Ethereum gibi popüler kriptoparalar karşılığında satışa sunulması sürecini tanımlamaktadır. Satın alınan jeton ya da kripto varlıklar, projenin sunduğu ürün ve servisler için erişim, avantajlı kullanım ya da kar ortaklığı gibi farklı amaçlarla kullanılabilmektedir. Kriptopara arzı, “Halka Arz” (Initial Public Offering – IPO) teriminden türetilmiş olsa da süreç hem halka arz hem de kitlesel fonlama sürecine benzemektedir. Satışa sunulan jeton ya da kripto varlıklar, Türk Lirası, Dolar, Euro gibi itibari paralar yerine Bitcoin, Ethereum gibi popüler kriptoparalar karşılığında alınabilmektedir. Ancak, halka arzdan farklı olarak satın alınan jeton ya da kripto varlıklar sahibine, projeyi yöneten şirkete ortak olmak gibi yasal haklar vermemektedir. Ayrıca, üretilen jetonlar bu jetonları listeleyen kriptopara alım satım platformlarında alınıp satılabilmektedir. 

27.09.2018 tarihli SPK Bülteni’nde, halka arz ve kitle fonlaması faaliyetlerine benzer yönleri ve farklılıkları bulunan “token satışı” uygulamalarının Kurul’un düzenleyici sınırlarına girip girmediği durum bazında farklılık göstereceği belirtilmiştir. İkincil düzenlemeler yürürlüğe girmeden önce kitle fonlaması adı altında izinsiz olarak gerçekleştirilecek faaliyetlerle ilgili olarak Kurul tarafından gerekli her türlü idari ve cezai tedbirlerin uygulanabileceği uyarısı yapılmıştır.

Dijital varlıkların yapısı gereği ve bu varlıkların kolay transfer edilebilir olması nedeniyle dünya genelinde yeknesak bir düzenleme ihtiyacı bulunmaktadır. Ancak halihazırda dijital varlıklara ilişkin düzenleme yapılmayan ülkeler bulunmakla birlikte, Türkiye’de bu ülkelerden biri konumundadır.

Türkiye’de Suç Gelirlerinin Aklanması ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbir Hakkında Yönetmelik ile ilk kez “kripto varlık hizmet sağlayıcı” tanımı yapılmıştır. Halihazırda ülkemizde kripto varlık hizmet sağlayıcı ya da kripto varlıklara ilişkin hukuki düzenleme bulunmasa da, bu yönetmelik ile AML kapsamında düzenleme yapılmış ve bu kapsamda faaliyette olan ancak hukuki bir düzenlemeye tabi olmayan kripto para borsalarının takip edilmesi amaçlanmıştır.

Bu yönetmeliğe ek olarak MASAK tarafından 4 Mayıs 2021 tarihli Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılar Uygulama Rehberi yayınlanmıştır.

Bu düzenlemelerin yanı sıra, 25.10.2023 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan Cumhurbaşkanlığı yıllık programı kapsamında Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığınca hazırlanan programda dijital varlıklara ilişkin mevzuat çalışmaları gündeme alınmış olup, ilgili mevzuat çalışmasının Hazine ve Maliye Bakanlığı, Gelir İdaresi Başkanlığı, Sermaye Piyasası Kurulu ile ilgili diğer tüm kamu kurum ve kuruluşları tarafından yürütülerek 2024 yılı içerisinde tamamlanması hedeflenmektedir. 

Güncel olarak, Avrupa Komisyonu tarafından, OECD Vergi Matrahı Aşındırması Kar Aktarımı (“BEPS”) çalışmalarına paralel olarak Avrupa Birliği’nin vergi alanında otomatik bilgi değişimi inisiyatiflerini içeren Avrupa Birliği İdare İşbirliği Direktifi (“DAC”) kapsamına kripto varlıkların da dahil edilmesine yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Avrupa Komisyonu, 2020 yılı sonunda, DAC 8 çalışmaları kapsamında bu hususa ilişkin bir yol haritası yayımlamıştı ve 10 Mart 2021 tarihi itibariyle de bahsi geçen yol haritasında Kamuoyu Görüş Alımı aşamasına gelinmiştir. Nitekim Komisyon’da, dijital finansal varlıkların düzenlenmesine ilişkin olarak regülasyon teklifi de yapılmış olup Avrupa Birliği üye ülkelerinde bu dijital varlıkların adil ve sürdürülebilir olarak vergilendirilmesine yönelik çalışmaların sürdürüldüğü gözlemlenmektedir. 

Türkiye’de özellikle TCMB tarafından yayımlanan Yönetmelik’le bu alanın regüle edilmeye çalışılacağı ve bundan sonraki süreçlerde vergilendirmeye ilişkin olarak da somut adımların atılacağı beklenmektedir. Bu bakımdan bir işletmenin faaliyet kapsamında kripto varlıkların vergilendirilmesi ile bireysel kazanç olarak vergilendirmenin farklı olacağı açıktır. Aracılık faaliyeti gerçekleştirenler bakımından ise Yönetmelik kapsamında getirilen açık yasağa rağmen sonradan buna izin verilen aracı kuruluşlar bakımından stopaj ve tevkifat düzenlemeleri söz konusu olabilir. Bireysel kullanıcılar bakımından değer artış kazancı oranında vergilendirme, tüzel kişiler bakımından ise kripto gelir vergisine tabi tutulması mümkün olabilir.

Ancak unutulmamalıdır ki, vergilendirmenin yapılmasında kripto paranın hukuki mahiyeti ve nasıl vasıflandırıldığı önemlidir. Örneğin İngiltere’de kripto varlıklar gayri maddi yatırım aracı olarak görülmüş ve bu sebeple bireysel yatırımcıların kripto parayı elden çıkarma durumunda değer artış kazancı olarak vergilendirilecektir, tüzel kişiler bakımından ise gelir vergisinin uygulanması söz konusu olacaktır. Kripto para borsaları tarafından elde edilen gelirler ise kurumlar vergisine tabi tutulacaktır. 

KDV bakımından ise kanuna bakıldığında KDV uygulaması, Türkiye’de yapılan ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler, her türlü mal ve hizmet ithalatı ve kanunda belirtilen diğer faaliyetlerden doğan teslim ve hizmetler bakımından mümkün olacaktır. Kripto varlığın, para, menkul kıymet veya emtia olarak değerlendirilmesi KDV’ye tabi olup olmama yönünden farklılık arz edecek olup, para ve menkul kıymet olarak nitelendirilmesi durumunda KDV yükümlülüğü doğmayacaktır.

Türkiye açısından öncelikle kripto varlıkların hukuki mahiyetine karar verilmeli daha sonra hem kripto para borsaları sahipleri, aracı kurumlar, hem de gerçek ve tüzelkişi yatırımcılar bakımından vergilendirmenin esasları belirlenmelidir. Bu bakımdan verginin geriye yürümezliği ve kanuniliği ilkesinin göz önünde bulundurulması da unutulmamalıdır.

Kısacası; Yatırım yapanların elde ettiği gelir, aracılık edenlerin komisyon gelirleri ve madencilik faaliyeti yapanların bu faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlar açısından vergilendirmenin nasıl yapılacağı henüz net değildir. Kripto paraların hukuki mahiyetine ilişkin olarak, söz konusu varlıkların somut, hukuki sınırları belirlenebilir bir ekonomik değere yaklaştırılması tabi olacağı hukuki mevzuatı ve vergilendirme kriterlilerini belirleyebilmek açısından önemli bir başlangıç noktası olacaktır.

Son olarak belirtmek gerekir ki hukuki güvenlik ilkesinin de bir uzantısı olarak, vergi kanunlarında geriye yürümezlik ilkesi mevcuttur ve kural olarak vergi kanunları yürürlük tarihinden önceki dönemler için uygulanamaz. Kripto paraların hukuki mahiyetinin ve vergilendirmesinin kanun nezdinde düzenlenmesi ve hukuki güvenlik, öngörülebilirlik gibi hukuki normların gözetilerek kanunlaştırma sürecinin tamamlanması değişen dünya ve global düzeyde kabul görmekte olan ekonomik değerlere ayak uydurulması yatırımcılar, aracı kurumlar ve finansal tüketiciler açısından büyük önem arz etmektedir.

Avrupa Birliği Konseyi (Konsey), Avrupa Parlamentosu’nun taslak MiCA düzenlemesini 5 Ekim 2022 tarihinde onayladı. 31 Mayıs 2023 tarihinde ise MiCA yasa tasarısı resmen onaylandı. Düzenlemenin 2024 yıl sonunda yürürlüğe girmesi beklenmektedir.

Yasanın amacı ve düzenlenen hukuki durumlar şu şekildedir : 

• Kripto Varlıklarla ilgili Hukuki Kesinlik ve Belirlilik Sağlamak
• Tüketicileri Korumak
• Gelişmeye Açık ve Adil Rekabet Ortamını Desteklemek
• Önlemler Getirerek Finansal İstikrarı Sağlamak
• İzne ve Lisansa Tabi Olan Faaliyetler
• Faaliyet İzni Alınması Süreci
• Tanımlar
• Kripto Varlık Başvurusu İçin Gerekli Bilgiler
• Teklif Verenlerin ve Kripto Varlıkların Ticaretine Kabul Edilmek İsteyen Kişilerin Yükümlülükleri ile İlgili Düzenleme
• Yönetişim düzenlemelerine ilişkin kısımlar 
• Varlık Referanslı Tokenların İzlenmesine İlişkin Düzenleme
• Kripto Varlık Hizmet SağlayıcısI
• Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcısına Verilen Yetkinin Geri Alınmasına Sebep Olabilecek Durumlar
• Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcısının Yönetim Organının Gerekliliklerine İlişkin Düzenlemeler
• Müşterilerin Kripto Varlıklarının ve Fonlarının Korunmasına İlişkin Düzenlemeler
• Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıların, Gelen Şikayetlerin Ele Alınmasına İlişkin Prosedürleri Tasarlamasına İlişkin Düzenleme
• Çıkar Çatışmalarının Belirlenmesi, Önlenmesi, Yönetimi ve İfşasına Yönelik Düzenleme
• Üçüncü Şahıslar Adına Kripto Varlıkların Gözetimi ve İdaresine İlişkin Düzenleme
• Kripto Varlıklar için Bir Ticaret Platformunun İşletilmesine Yönelik Düzenleme
• Müşteriler Adına Kripto Varlık Emirlerinin (Al-Sat) Gerçekleştirilmesine Yönelik Düzenleme
• Üçüncü Şahıslar Adına Emirlerin Alınması ve İletilmesine Yönelik Düzenleme
• Üçüncü Şahıslar Adına Kripto Varlıklar için Transfer Hizmeti Verilmesine Yönelik Düzenleme
• Piyasa Manipülasyonunun Yasaklanmasına İlişkin Düzenleme
• Yetkili Makamların Yetkilerine İlişkin Düzenlemeler
• MiCA Düzenlemesi Kapsamında İdari Cezalar ve Diğer İdari Tedbirler
• Para Cezaları

Türkiye, kripto eko sistemindeki önemli ülkelerin başında geliyor. Ülkemizin, gerek nüfus yoğunluğu, gerek nüfusun yaş dağılımı, gerek teknolojiye olan ilgi ve bilgi seviyesi ve gerekse mevcut projeleri nedeniyle önümüzdeki dönemlerde de aynı önemi koruyacağını ve hatta büyüteceğini ön görülmektedir.

Kullanıcılara ait kripto varlıkların güvenliğinin sağlanması, asgari sermaye şartları, listelemeler ve saklama hizmetleri bakımından kriterlerin belirlenmesi ve hizmet verecek olan platformlara lisans alma şartının getirilmesinin sektörü olumlu yönde etkileyeceğini düşünüyoruz. Ülkemiz hukuk düzenlemelerini genellikle Avrupa Birliği düzenlemelerini dikkate alarak geliştirdiği için Avrupa Birliği kripto varlık düzenlemesi olan MiCA’nın Türkiye için iyi bir örnek olacağı görüşündeyiz.

Bunun yanı sıra ; 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi kapsamında Sermaye Piyasası Kanunu’nda (“Kanun”) yapılması öngörülen önemli değişiklikler aşağıdaki gibidir:

• Cüzdan, kripto varlık, kripto varlık alım satım platformu, kripto varlık hizmet sağlayıcı ve kripto varlık saklama hizmeti kavramlara ilişkin tanımlamalar yapılacaktır.
• Kurul (SPK) kripto varlık olarak ihracına ve bunların oluşturulup sakladıkları hizmet sağlayıcılarca sunulan elektronik ortam nezdinde kayden izlenmesine ilişkin esaslar belirlenecek. Ayrıca Kurulca izinlerin verilmesine yönelik olarak bilgi sistemleri ve teknolojik altyapılarının faaliyet şartlarına uygunluğu TÜBİTAK tarafından hazırlanacak teknik raporla tespit edilecektir.
• Kripto varlık alım satım platformlarının kurulabilmesi ve faaliyete başlaması için Kuruldan izin alınması zorunlu tutulacak olup, platformlar münhasıran Kurulca belirlenecek faaliyetleri yerine getirebilecektir. 
• Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının ortaklarının taksirli suçlar hariç olmak üzere affa uğramış olsalar bile Kanunda yazılı suçlardan kesinleşmiş mahkûmiyetinin bulunmaması beklenecektir.
• Müşterilerin kripto varlık transferlerinin gerçekleştirildiği cüzdanlara ve nakit transferlerinin gerçekleştirildiği banka hesaplarına ilişkin kayıtlar kripto varlık hizmet sağlayıcılarca güvenli, erişilebilir ve takip edilebilir şekilde tutulacaktır. Tüm işlem kayıtlarının bütünlüğü, doğruluğu ve gizliliğinin sağlanması beklenecektir.
• Müşterilere ait nakit ve kripto varlıklar, kripto varlık hizmet sağlayıcıların malvarlığından ayrı olup, kayıtlar da bu hükme uygun olarak tutulacaktır.
• Kripto varlık hizmet sağlayıcıların müşterilerine karşı sorumluluğunu ortadan kaldıran veya sınırlandıran her türlü sözleşme şartı geçersiz kılınacaktır. 
• Kripto varlık platformları, müşterilerinin işlemlerine ilişkin itirazlarını ve şikayetlerini etkin şekilde çözecek dahili mekanizmalar kurmakla yükümlü tutulacaktır.
• Kripto varlıklara yönelik yatırım danışmanlığı ve portföy yöneticiliği yapılmasına ilişkin usul ve esaslar Kurulca belirlenecektir. 
• Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının mali denetimi ve bilgi sistemleri bağımsız denetimi Kurulca ilan edilen listede yer alan bağımsız denetim kuruluşlarınca yapılacaktır. Kurul ve TÜBİTAK personeli, yetkili kuruluşlar tarafından yapılacak bilgi sistemleri denetimlerinin her aşamasına, bilgi ve becerilerini geliştirmek amacıyla, denetçi bağımsızlığı ilkesini zedelemeksizin izleyici sıfatı ile eşlik edebilecektir.
• Müşterilere ait nakit ve kripto varlıklara ilişkin tedbir, haciz ve benzeri her türlü idari ve adli talepler münhasıran kripto varlık hizmet sağlayıcıları tarafından yerine getirilecektir. 
•  Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının hukuka aykırı faaliyetleri ile nakit ödeme ve/veya kripto varlık teslim yükümlülüklerini yerine getirememesinden kaynaklanan zararlardan kripto varlık hizmet sağlayıcıları sorumlu tutulacaktır.
• Kripto varlık hizmet sağlayıcıları, bilişim sistemlerinin işletilmesinden, her türlü siber saldırıdan, bilgi güvenliği ihlallerinden, teknik arızalardan veya personelin her türlü davranışından kaynaklı oluşan kayıplardan sorumlu tutulması beklenmektedir.
• Bankalar nezdinde tutulmakta olan müşteri nakitlerinin yatırım kuruluşu müşterileri için açılacak olan münferit bir hesapta, yatırım kuruluşunun kendi nakit varlığından ayrı olarak izlenmesi esastır.
• Müşteri hesaplarının bankalarda nemalandırılmasına ilişkin esaslar Kurulca belirlenecektir.
• Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının usulsüz işlemleri, izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyeti ve kripto varlıklara yönelik hukuka aykırı yatırım danışmanlığı ve portföy yöneticiliği faaliyetlerinde uygulanacak tedbirler kapsamında izin almaksızın kripto varlık hizmet sağlayıcısı olarak faaliyet yürüttüğü tespit edilen gerçek kişiler ve tüzel kişilerin yetkilileri üç yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılabileceklerine ilişkin düzenleme beklenmektedir.
• Kripto varlık hizmet sağlayıcılar (platformlar) Kurul’dan faaliyet izni aldıkları yıl itibariyle faiz gelirleri hariç olmak üzere tüm gelirlerinin maksimum yüzde onu olmak üzere, Kurul (SPK) tarafından belirlenecek oranda ödemeyi Kurul( SPK)’a ödemekle yükümlü olacaktır.
• Kripto varlık hizmet sağlayıcılar (platformlar) Kanun ile birlikte, SPK tarafından yayımlanacak olan ikincil düzenlemeler yürürlüğe girene kadar izin şartı aranmaksızın faaliyetlerine devam edebilecektir. Ancak ikincil düzenlemelerin yayımlanmasının ardından düzenleme öncesinde faaliyete geçmemiş olanlar faaliyette bulunamayacaklardır.

Önemle belirtmek gerekir ki yukarıda paylaşılanlar yalnızca taslak aşamasında olup, kanunlaşacak olan metnin yapılacak değişiklikler ve eklemeler ile son halini alması beklenmektedir.

Kripto para borsalarının kurulması ve işletilmesine ilişkin ülkemizde27.06.2024 tarihindeki yeni regülasyon ile birlikte yine hukukun genel kuralları çerçevesinde bir takım prosedürlerin izlenmesi ve önlemlerin alınmasının hukuken zarureti bulunmaktadır. 

ŞİRKET KURULMASI , KRİPTO PARA ŞİRKET TİPİ NE OLMALIDIR?

Bu alanda faaliyet gösterecek şirketlerin en azından limited şirket olarak kurulması mümkünse Anonim Şirket tercih edilmesi önem arz etmektedir. Yasal olarak şirket tipine ilişkin kesin bir belirleme mevzuatımızda bulunmasa dahi Anonim Şirket şeklinde kurulacak olan kripto para şirketinin ileride yapılabilecek kanuni düzenlemelere uyum sağlamasının kolay olacağı ve Anonim Şirket olmanın Ticaret kanunu gereği avantajlarını da işin işleyişi süresince muhafaza edeceği aşikardır. Bu nedenle bu tip şirketlerin Anonim Şirket olarak faaliyet yürütmesi tercih edilmesi gereken bir seçenektir.

BANKA HESABI AÇILMASI

KRİPTO PARA ALANINDA FAALİYET YÜRÜTEN BİR ŞİRKETE BANKA HESABI AÇILABİLİR Mİ?

Kripto para borsası olarak faaliyet yürüten Türkiye’de kurulu şirketlerin ülkemizde banka hesabı açmalarına yönelik bir kısıtlama bulunmamaktadır ancak BDDK ve banka uygulamaları uyarınca uygulamada teminat talep edildiği bu teminatın ya depo etme şeklinde yahut mektup sureti ile gerçekleştirildiği görülüp tatbik edilmektedir. Bu nedenle teminat için değişen miktarlarda bir nakdi varlığın hazır bulundurulmasında yarar vardır.

İNTERNET SİTESİ / MOBİL UYGULAMA

KRİPTO PARA BORSASINDA KULLANICI SÖZLEŞMELERİ

Kripto para borsası kurulurken ilk ve en önemli etmen internet sitesidir. İnternet sitesi üzerinden hizmet veren bu platformlar kullanıcıların üye olmak suretiyle kripto paraları değiş-tokuş edebildiği, alıp-satabildiği platformlardır. Bu platformları kullanan kimselere kullanıcı denilmektedir. Kullanıcılar ile yasal olarak bir anlaşma/sözleşme akdedilmediği takdirde verilen hizmete yönelik ileride sorunlar ile karşılaşılabilir. Bu anlamda ilk ve en önemli yapılması gereken kullanıcı sözleşmelerinin özenle ve karşılıklı hak ve yükümlülükler gözetilerek, genel işlem koşulları değerlendirilerek, tüketici-yatırımcı ayrımı gözetilerek hukuka uygun şekilde hazırlanması gerekmektedir. Kullanıcı sözleşmeleri günümüzde çoğunlukla genel işlem koşulları içermekte, tüketici-yatırımcı ayrımı gözetilmeyerek geçersiz hükümler sevk edilerek sitelere konulmaktadır. Bu husus ileride yaşanacak özel hukuk uyuşmazlıkları başta olmak üzere kamu hukukuna ilişkin uyuşmazlıkların da aleyhe sonuçlanmasına yol açabilir nitelikte en önemli unsulardandır. Bu nedenlerle özenle hazırlanılması ve beklenen ile beklenileni karşılayacak bir sözleşme ortaya konulması büyük önem arz etmektedir.

KRİPTO PARA BORSALARINDA RİSK BİLDİRİMLERİ

Kullanıcı sözleşmelerinin yanı sıra kripto paraların doğası gereği çok önem arz eden bir diğer husus ise risk bildirimidir. Kullanıcılar tüketici veyahut yatırımcı olarak değerlendirilebilir. Her ne şekilde değerlendirilirse değerlendirilsin bu durumda kullanıcıların ne aldıklarını, ne için ödeme yaptıklarını ve ne alamayacaklarını da açıkça okuduklarında anlayabilecekleri türden bir risk bildiriminde bulunulmuş olması büyük önem arz etmektedir. Zira kayıplara yönelik geri iade talepleri ile karşı karşıya kalınması günümüzde yaygın şekilde ortaya çıkmaktadır.

KRİPTO PARA BORSALARINDA KİŞİSEL VERİLERİN DURUMU

Muhtemel küçük ölçekli bir kripto para borsası dahi verbis kayıt zorunluluğu kapsamında girmektedir. Kişisel Verileri Koruma Kanunun emredici nitelikte normları karşısında gerekli önlemlerin alınması, veri güvenliğinin istenen şartları taşıması, verbis kaydının eksiksiz yapılması, alınacak tüm verilere ilişkin saklama süreleri, hangi verilerin alınacağı, hangi verinin ne için zaruri olduğunun tespiti ve bildirilmesi süreçlerinin mutlaka profesyonel bir Avukat tarafından yürütülmesi gerekmektedir. İnternette bulunan matbu evrak ve formlar ile bu denli hacimli bir işin yürütülmesi büyük risk teşkil edecektir. Zira kullanıcılardan alınacak açık rıza, bildirim ve benzeri dökümanların usule uygun olması büyük önem teşkil etmektedir. Verbi kaydı ile kvkk uyum sürecinin tamamlanmasının ardından sürecin devamlı kontrol edilmesi de hukuken bir zorunluluktur.

REKLAM RİSKLERİ

Kripto para doğası gereği yüksek volatilite içeren bir yapıya sahip elektronik varlıktır. Bu varlıklara yönelik tanıtıcı reklam yapmakta bu riski reklam yapana kısmen de olsa yükleyebilir. Günümüzde sürekli duyduğumuz o meşhur “yatırım tavsiyesi değildir” şeklinde sürekli söylenen cümlenin çıkışı hem spk mevzuatları gereği çekinceler hem de herhangi bir tazminat davasına muhatap olmamaktır. Bu kapsamda bu sektörde faaliyet gösteren herhangi bir firmanın reklamlarının hukuksal denetimden geçerek yayınlanması sağlıklı olandır.

DİNAMİK BİR ŞEKİLDE BULUNMAK

Binlerce kişinin üye olarak hizmet alarak komisyon ödediği borsaların dinamik şekilde yasal başvurulara cevap verebilir şekilde hazır olması büyük önem arz etmektedir. Aksi hal hizmetlerin hükümetler ve yargı nezdinde şüphe çekmesine neden olmaktadır. Bu genel bir yasal ödev olmakla açık bir zorunluluk değildir. Ancak bu kripto para şirketlerinin UETS ve KEP hesaplarının bulunması bir diğer yandan UYAP kurum’a kayıt yaptırarak sürekli kontrol şekilde faaliyet yürütmesi faydalıdır. Zira yasal bir talebi derhal karşılamak hem marka imajı açısından hem de kullanıcı nezdinde diğer yandan yargı önünde de doğru bir imaja katkı sağlayacaktır. Bir Kripto para borsası kurarken başlıca dikkat edilecek hususlar bu şekilde olmakla sürekli şekilde güvenlik açıklarının kontrol edildiği, denetlendiği bir teknik sisteme sahip olmakta gerekmektedir.

Türkiye’de kripto para platformu işletimi kurmak için şu anda belirli bir lisanslama süreci ve teminat miktarı belirlenmemiştir. Ancak, platformların bazı yasal gerekliliklere ve düzenlemelere uyması gerekmektedir. İşte Türkiye’de kripto para platformu kurarken dikkate alınması gereken unsurlar:

 Gerekli Evraklar

1. *Şirket Kuruluş Belgeleri*: 

   – Şirketin ticaret sicil kaydı

   – Şirket ana sözleşmesi

2. *Yönetici ve Ortak Bilgileri*:

   – Yönetim kurulu üyelerinin kimlik belgeleri (TC kimlik numarası, pasaport)

   – İkametgah belgeleri

3. *İş Planı ve Finansal Projeksiyonlar*:

   – Detaylı iş planı

   – Finansal projeksiyonlar ve bütçe planları

4. *AML ve KYC Politikaları*:

   – Kara para aklamayı önleme (AML) politikaları

   – Müşteri tanıma (KYC) prosedürleri

5. *Teknik ve Güvenlik Belgeleri*:

   – Teknik altyapı ve güvenlik sistemleri hakkında bilgi

   – Veri koruma politikaları

6. *Risk Yönetimi Belgeleri*:

   – Risk değerlendirme raporları

   – Risk yönetim politikaları

Başvuru Makamı

Türkiye’de kripto para platformları için özel bir lisanslama makamı henüz belirlenmemiştir. Ancak, platformların belirli yasal düzenlemelere uyması gerekmektedir. İlgili düzenleyici kurumlar şunlar olabilir:

– *Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB)*

– *Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK)*

– *Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK)*

Lisans Süreci ve Yasal Düzenlemeler

1. *Şirket Kuruluşu*:

   – Platformu işletecek şirketin kuruluş işlemlerinin tamamlanması.

   – Ticaret siciline kayıt.

2. *AML/KYC Politikalarının Oluşturulması*:

   – Kara para aklamayı önleme ve müşteri tanıma politikalarının hazırlanması.

   – Bu politikaların MASAK mevzuatına uygun hale getirilmesi.

3. *Başvuru ve Bilgilendirme*:

   – TCMB ve/veya MASAK’a gerekli bildirimlerin yapılması.

   – Platformun faaliyetlerine ilişkin gerekli bilgiler ve belgelerin sunulması.

4. *Denetim ve Uyum*:

  – Platformun düzenli olarak MASAK ve diğer düzenleyici kurumlar tarafından denetlenmesi.

     – Düzenli raporlamaların yapılması.

Teminat Miktarı

Şu anda Türkiye’de kripto para platformları için belirlenmiş spesifik bir teminat miktarı bulunmamaktadır. Ancak, platformların faaliyetleri sırasında kullanıcıların varlıklarını korumak ve güvenliği sağlamak amacıyla yeterli finansal teminata sahip olmaları beklenebilir. Bu teminat miktarı, düzenleyici kurumlar tarafından ilerleyen dönemde belirlenebilir.

Özet

Türkiye’de kripto para platformu kurmak için net bir lisans süreci ve teminat miktarı henüz belirlenmemiştir. Ancak, platformların TCMB, MASAK ve BDDK gibi düzenleyici kurumların belirlediği yasal gerekliliklere uyması gerekmektedir. Bu süreçte, AML/KYC politikalarının oluşturulması, düzenleyici kurumlara gerekli bildirimlerin yapılması ve sürekli denetim ve uyum süreçlerine dikkat edilmesi önemlidir. Kuruluş aşamasında, uzman yasal danışmanlık hizmeti almak ve güncel mevzuat değişikliklerini takip etmek daha faydalı olacaktır.

Av. M. Talha Arslan

Stj Av. Ali Enes Karayiğit